Jeugdzorg

Een nieuwe generatie van moeilijke kinderen?

Het aantal kinderen in Nederland met een officiële diagnose voor een psychiatrische stoornis is in de laatste jaren explosief gestegen[1]. Denk aan diagnoses voor ADHD, PDD-NOS, Anti-Sociaal, Manisch-depressief, ADD, Borderline, Bipolair en nog vele andere stoornissen.

• De vraag is: Zegt dat iets over onze kinderen of over onze maatschappij?

Betekent het dat onze kinderen moeilijker geworden zijn? Of dat zij het in deze tijd en maatschappij moeilijker hebben om tot hun recht te komen en goed te kunnen participeren? De vraag is dan; is dat erg, hoe komt dat en wat kunnen wij als jeugdzorg daar aan doen?

Nieuw beleid is niet voldoende, we hebben ook nieuw bewustzijn nodig!

Het lijkt erop dat de overheid druk bezig is om met nieuw beleid het vroegtijdig en veelvuldig labelen van kinderen tegen te gaan.

Zo lijkt het Passend Onderwijs een goede stap in de richting, omdat daar de (financiële) ondersteuning van kinderen met problemen losgekoppeld wordt van een eventuele diagnose. Ook de nieuwe Jeugdwet zou kunnen bijdragen, omdat de zorg aan kinderen dichter bij de context, de dagelijkse omgeving van de kinderen komt te liggen. De gemeente gaat daarin fors meer verantwoordelijkheid krijgen. Hopelijk draagt dit bij aan het meenemen van de contextuele factoren in de zorg en het minder snel labelen van kinderen.

Tenslotte heeft de Gezondheidsraad in juli 2014 een advies gepubliceerd waarin de focus komt te liggen op de participatie van jongeren en niet meer op het categoriseren van kinderen met problemen. Daarbij zou meer uitgegaan kunnen worden van de individuele onderwijs- en zorgbehoefte van een kind en worden er collectieve oplossingen geboden door het gezin, het onderwijs en de zorg gezamenlijk, met als doel elk uniek kind optimaal te laten participeren in onze maatschappij. En dat behoort toch ook ons doel te zijn?

Aan het beleid van de overheid zal het dus misschien niet liggen, maar beleid is natuurlijk niet voldoende. Bij elke betrokken persoon zal een nieuw bewustzijn, een nieuw denken nodig zijn om het labelen echt tegen te gaan. Individuele ouders, leerkrachten en jeugdhulpverleners moeten eerst gaan inzien dat labelen niet altijd de gewenste resultaten oplevert voor kinderen, maar dat het beter is om uit te gaan van de specifieke eigenschappen van ieder kind in een specifieke omgeving.

Nieuw overheidsbeleid; Gericht op participatie van jongeren?

Op 15 november 2012 ontving de voorzitter van de Gezondheidsraad het verzoek van de staatssecretarissen van VWS en SZW om advies over de verbetering van zorg voor en participatie van jongeren met psychische klachten. Dat resulteerde in 2 adviesrapporten die de Gezondheidsraad in juli 2014 publiceerde.

Het huidige overheidsbeleid zet sterk in op bevordering van zelfredzaamheid van burgers en op het verminderen van overheidssteun. Dat burgers zoveel mogelijk participeren aan het maatschappelijk leven past ook binnen dat streven. Een stigmatiserend label kan deze participatie belemmeren, bijvoorbeeld bij het voltooien van een opleiding of bij het vinden en behouden van werk. De overheid zoekt de oplossing in demedicalisering, ontzorging en normalisering.

Lees meer over de visie en de rapporten van de Gezondheidsraad

Grote veranderingen in de jeugdzorg; een Nieuwe Jeugdwet en bezuinigingen

Vanaf 1 januari 2015 wordt de zorg voor jeugd helemaal ondergebracht bij provincies en gemeenten. Het doel van de nieuwe wet is om de zorg zo dicht mogelijk bij het kind of de jongere te organiseren en te zorgen dat deze zo kort mogelijk duurt en zo licht mogelijk is. In de praktijk komt het er daarom op neer dat gemeenten meer verantwoordelijkheid krijgen. 

Het feit dat de zorg zo dicht mogelijk bij het kind moet worden georganiseerd, zou kunnen betekenen dat er meer en betere aandacht zal zijn voor de context waarin een kind opgroeit, iets dat van groot belang is bij de analyse van de problemen die kinderen ervaren, altijd in interactie met hun omgeving. Daarom is het van belang deze omgevingsfactoren mee te nemen, denk aan de gezinssituatie, het onderwijs- en didactische systeem, de sfeer in de klas, de dynamiek in de vriendengroepen, het mediagebruik van kinderen, passende vrijetijdsbesteding etc.

Het is alleen jammer dat deze veranderingen gepaard gaan met strenge bezuinigingen, waardoor de specialisten in de jeugdzorg, die de contextfactoren zouden moeten onderzoeken misschien niet voldoende tijd en middelen krijgen dit goed uit te voeren.

Ontlabelen of ontzorgen mag geen excuus zijn voor bezuinigingen!

Daarnaast staat er in het doel van de nieuwe Jeugdwet dat de zorg zo kort mogelijk moet duren en zo licht mogelijk moet zijn. Maar het ontlabelen betekent niet dat de zorg niet meer nodig is! Het ontzorgen van de overheid mag geen excuus zijn voor het doorvoeren van onverantwoordelijke bezuinigingen in de jeugdzorg. De centrale vraag moet alleen worden: Wat heeft ieder kind nodig in plaats van wat mankeert een kind!

Het zou daarom een goed advies kunnen zijn om de zorg voor een kind eerst en zolang mogelijk vanuit de eerste lijn hulpverlening van psychologie en pedagogiek te helpen, zonder een psychiatrische diagnose te stellen. Pas als dat niet voldoende helpt, wordt het kind doorverwezen naar de tweede lijn van de psychiatrie. Op deze manier voorkom je dat een ‘label’ nieuwe belemmeringen voor het kind oplevert. 

Lees hier meer over de Nieuwe Jeugdwet en de taken van de gemeente

Een combinatie met het nieuwe beleid Passend Onderwijs?

Binnen het onderwijs is de invoering van de Wet Passend Onderwijs per 1 augustus 2014 de belangrijkste ontwikkeling. Volgens de nieuwe wet zijn scholen voortaan verplicht een geschikte onderwijsplek te vinden voor al hun ‘zorgleerlingen’ (Wordt dit het nieuwe label?).

Kinderen moeten de kans krijgen zoveel mogelijk regulier onderwijs te volgen, zodat er ook minder een beroep gedaan wordt op het speciaal onderwijs. Zo kunnen kinderen optimaal meedoen in de samenleving en zijn de leerlingen beter voorbereid op een vervolgopleiding. Door het geld niet meer te verbinden aan een diagnose kan de ondersteuning flexibeler worden georganiseerd, meent het Ministerie van OC en W.

Het leerlinggebonden budget verdwijnt, het geld gaat voortaan rechtstreeks naar één van de 150 regionale samenwerkingsverbanden van tientallen reguliere en speciale scholen.

Maar….

Zorgt de Wet Passend Onderwijs er wel voor dat wij in het onderwijs minder kinderen zullen ‘labelen’, omdat we geen psychiatrische diagnose meer nodig hebben om in aanmerking te komen voor meer financiële ondersteuning?

Beschouwen en behandelen we ‘zorgleerlingen’ dan ook als ‘gewone’ leerlingen?

Klik hier voor een kritische blik op het Passend Onderwijs door Aleid Schipper en Cees de Wit van de KPC Groep, 26 februari 2014, Kwartetten met kinderen? Over echt passend onderwijs…

Wat kunnen wij als jeugdzorg doen?

Het is niet eenvoudig om uit te gaan van een diversiteit aan eigenschappen en gedragingen van kinderen en om altijd de context van het kind mee te nemen in het onderzoek naar de aard en oorzaken van de problemen die zij ervaren in hun dagelijkse omgeving. Zeker niet in een sterk veranderende Jeugdzorg sector die ook nog eens te maken krijgt met serieuze bezuinigingen.

Wij reiken toch graag een aantal stellingen en adviezen aan die in ieder geval bijdragen aan ons collectieve bewustzijn op het gebied van het labelen van kinderen.

[1] http://www.gezondheidsraad.nl/nl/taak-werkwijze/werkterrein/optimale-gezondheidszorg/participatie-van-jongeren-met-psychische