Wetenschap

Dominantie van de ‘harde’ biomedische wetenschap

Wetenschappers en onderzoekers zijn bezig om bepaalde verschijnselen te beschrijven en te categoriseren. Zelfs complexe materie zoals menselijk gedrag proberen zij op basis van clusters van gedragingen onder te verdelen en te beschrijven zodat iedereen weet waar zij het over hebben.

Gedrag van individuen is alleen heel moeilijk te verklaren, te voorspellen en daardoor heel moeilijk in ‘hokjes’ te plaatsen. Toch is dat wat de biomedische wetenschap probeert met een groep mogelijke symptomen die zij dan samenvat in één woord, bijvoorbeeld ADHD. Wij zijn geneigd om deze ‘wetenschappelijke’ categorie te beschouwen als een bewezen ding, een stoornis, een oorzaak, een afwijking, en zelfs als een vaststaande hersenaandoening en niet slechts als een beschrijving van een mogelijke combinatie van gedragingen van een groep mensen in onze maatschappij[1]. Het is een ‘hard’ label geworden. We gaan daarmee voorbij aan het feit dat er binnen zo’n mogelijke combinatie van gedragingen een enorme hoeveelheid variaties mogelijk is.

Wanneer je vanuit een andere ‘zachtere’ wetenschap naar een groep kinderen met problemen in hun interactie met de omgeving zou kijken, bijvoorbeeld vanuit de sociologie, dan zouden beschrijvingen op basis van samenlevingsvormen, groepsdruk en de interactie tussen mensen mogelijke clusters van symptomen opleveren, maar die zijn een stuk ‘vager’ dan die uit de harde biomedische hoek en niet eenvoudig samen te vatten in één woord en dus nemen we deze niet zo snel aan als bewezen feit.

• Wanneer er in wetenschappelijk onderzoek meer wordt samengewerkt tussen diverse wetenschappelijke disciplines, bestaat er uiteindelijk meer ruimte voor de diversiteit en eigenheid van mensen. 

Wij zien de problemen die kinderen ervaren met hun dagelijkse omgeving soms ten onrechte als een medische kwestie en behandelen hen ook zo, al dan niet met medicijnen. Psychiatrisering is de neiging om gedrag dat afwijkt van een sociaal-maatschappelijke norm automatisch te beschouwen als uiting van een psychiatrische stoornis.

Binnen de biomedische wetenschap wordt (te)veel belang gehecht aan hun ‘bijbel’, de DSM-V, een handboek met classificaties van psychiatrische stoornissen, waardoor zelfs binnen de wetenschap te veel wordt uitgegaan van vaststaande categorieën[2].

Inspiratie voor de wetenschap

Hieronder vindt u eerst een aantal stellingen uit het boek Betere Mensen. Over gezondheid als keuze en koopwaar. Amsterdam: Augustus, 2014 van Prof. dr. Trudy Dehue van de Rijksuniversiteit Groningen ter inspiratie voor onderzoekers en wetenschappers.

Leken ons brein en onze genen voorheen allesbepalend, momenteel leren we dat een mens zijn biologie zelf kan en moet reguleren. Lag er tot voor kort nog veel nadruk op de erkenning van psychische stoornissen, nu maken we een wending naar een ‘leefstijlpolitiek’ die de preventie van afwijkingen als een individuele verantwoordelijkheid ziet. Trudy Dehue doorgrondt deze ontwikkelingen met wetenschapssociologische blik. De wetenschap van adhd bij volwassenen en het ontwerp van nieuwe hersentechnologie dienen als illustratie om de noodzaak te laten zien van financieel onafhankelijk onderzoek, dat bovendien niet alleen op technologische vooruitgang is gericht.

• Geïnspireerd door het liberalisme van John Stuart Mill pleit 'Betere Mensen' voor het behoud van variatie in typen wetenschap, omwille van het behoud van variatie in typen mensen. 

Enkele stellingen uit het boek 'Betere Mensen':

• Er rust een nog sterker stigma op afwijken dan op stoornissen, want anders hoefden niet zoveel afwijkingen een stoornis te heten.

• Het huidige verwijt van ‘medicalisering’ legt de verantwoordelijkheid voor de stijgende zorgkosten bij de medische sector, maar een bestel dat zelf de hand aan de open kraan houdt, moet de dweilploeg niet beschuldigen van de wateroverlast.

• Harde wetenschap bestaat niet: tellen, meten, scannen en rekenen kunnen van groot belang zijn, maar ze zijn onvermijdelijk ingebed in ontwerpen, indelen, beslissen en interpreteren - die wetenschappelijk onderzoek het meest moeilijk en bijzonder maken.

• De vooruitgang die wetenschap boekt, is geen vooruitgang op een pad dat tevoren klaar lag, maar op een pad dat wetenschapsbeoefenaren verkiezen uit te hakken.

[2] 2014 Prof . dr. Stijn Vanheule – Diagnosis and the DSM, a critical review – Palgrave Pivot ISBN 978 1 137 40469 5